Durma durumunda olan varlıklar, zaman içerisinde yıpranabilirler ya da aşınabilirler. Amortisman da bu yıpranabilme veya aşınabilme payını temsil etmektedir. İşletmeler, duran varlıklarını genellikle en az 1 yıl süresince kullanırlar. Varlığa ait ekonomik değer ise zaman ilerledikçe düşmekte ve kullanım süresi azalmaktadır. Düşen ekonomik değer kayıt altına alınmakta ve hesaplanarak gider olarak belirtilmektedir. Amortismana tabi özellikte olan varlıklar arasında gayrimenkuller, demirbaş mallar, telif hakkı, alet, edevat, mefruşat, sinema filmleri, şerefiye vb. varlıklarda yer almaktadırlar.
İşletmeler, uzun vadede sermaye varlıklarını vergi ve muhasebe vb. amaçlar adına amortismana tabi tutabilmektedirler. Makineler, ekipman vb. varlıklar da pahalı varlıklardır. Varlığın bütün maliyetini birinci yılda çıkartabilmek yerine amortismana tabi olarak tutmak, işletmelerin bu maliyeti zamana yayıp bu işlemi yaparken de gelir elde etmelerini sağlamaktadır.
Amortisman, zaman içerisinde defter değerinde bulunan düşüşleri açıklamak için kullanılmaktadır. Net defter olarak adlandırdığımız değer, amortismana tabi özellikte olarak bulunan bir varlığın sahip olduğu defter değerinden, birikmiş amortisman değerinin çıkarılması yöntemiyle hesaplanmaktadır.
Nakit giderlerin bütünü başlangıç zamanında bir varlık satın alındığı zaman ödenebilmekte fakat varlıklar şirkete bir yıldan daha uzun bir süre boyunca fayda sağlayacağı için giderler finansal raporlama amacıyla kademeli bir şekilde olarak kaydedilmektedir. Amortisman gerçek manada nakit çıkışı özelliği taşımadığından dolayı nakit özelliğe sahip olmayan ücret olarak kabul edilir. Bu durumla beraber olarak , amortisman sistemi ücretleri bir şirketin kazanç değerini azaltabilmekte ve bu işlem de vergi bakımından oldukça faydalı olmaktadır.
Amortisman Yöntemi Çeşitleri Nelerdir?
Yaygın şekilde olarak kullanılmakta olan amortisman yöntemi çeşitleri 3’e ayrılmaktadır. Bunlar aşağıda belirttiğimiz gibi açıklanabilmektedir.
1) Normal Amortisman:
Belirlenmiş olan eşyaya sabit seviyede bir amortisman oranı uygulanması veya Tutar/Varlığın ekonomik ömrü formülü ile hesaplanabilmesinden dolayı eşit tutarlı amortisman olarak da bilinmektedir.
2) Fevkalade Amortisman:
Sel,deprem, yangın, fırtına vb. doğal afetlerin yaşanmış olduğu ekstrem doğa koşullarında kaybedilen varlıklara uygulanmaktadır. Bu tarzdan ekstrem durumlarda varlıkların belirli miktardaki kısmı amortize edilebilmektedir.
3) Azalmakta Olan Bakiyeler Yöntemi:
Azalmış özellikte olan bakiyelerin yönetiminde varlıklar, normal amortisman değerlerinin yönetemine göre 2 kat daha da hızlı giderleşirler. Gidere ait hesaplamalar, her sene için devreden net hesap defter değeri üzerinden hesaplanmaktadır.
Amortismanı Ayırma Koşulları Nelerdir?
Bir iktisadi özellikteki varlığa amortisman ayırabilmek adına gereken bazı şartlar bulunmaktadır. Bu şartlar aşağıda belirttiğimiz gibi sıralanabilir:
-Hesabı yapılacak olan eşyanın o işletmede 1 yıldan fazla süredir kullanılır durumda olması,
-Eşyanın yıpranma, deforme olma, zamanla değerini kaybetmesi gibi olayların yaşaması,
-Değerlemenin yapılmış olduğu tarihte eşyanın, envantere dahil ve hâlâ kullanılabilir bir özellikte olması,
-Şuan sahip olduğu finansal değerin, 2021 senesi için belirtilmiş olan amortisman alt sınırı olarak ayarlanan 1.500 TL’yi geçmesi gerekmektedir.
Amortismanın Faydaları Nelerdir?
Amortisman sistemi, belirli bir varlığın maliyetini zaman içerisinde kullanım işleminin yararı doğrultusunda ölçülmesine yardımcı olan sistemdir. Diğer bir ifadeyle , varlık kullanılmaya başlandığı zamandan itibaren gelir elde edilirken varlığın kullanımıyla artan aşınma giderleri de kaydedilmiş olmaktadır.
Amortisman sisteminin en büyük hedeflerinden biri faydalı olarak bulunan ömrü bir yıldan daha da fazla bulunmakta olan bir varlığın maliyetini, varlığın kullanılması yoluyla elde edilmiş olan gelir ile dengelemektir. Varlığın maliyeti genel olarak varlığın kullanılmış olduğu yıllara yayılmaktadır. Amortisman varlığın faydalı ömrü süresince varlığın maliyetini bilnçodan gelir tablosundaki giderlere sistemli bir biçimde taşımaktadır.
Bir işletme 50.000 euro karşılığında bir ekipman satın alır ise,birinci yılda varlığın tüm maliyetini karşılayabilmekte ya da varlığın değerini varlığın 10 yıllık faydalı ömrü boyunca ayırabilmektedir. Bu sebeple işletme sahipleri amortismanı çok severler. Çoğu işletme sahibi, net geliri arttırmakta olan maliyetin sadece bir kısmını karşılamayı tercih ederler.
Amortisman Nasıl Hesaplanır ?
Örnek olarak 10 bin tl değerinde satın alınmış bir demirbaş malın ömrünün 5 yıl olduğunu düşünelim böylece yıllık amortisman demirbaşın kullanım ömrü 1’e bölünerek amortisman bedeli bulunur
Amortisman oranı = 1/ Kullanım ömrü
1/5=0,2
10,000x %20=2000 TL
Ek olarak bir de amortismanın süresini hesaplayabilmek adına bir işlem yer almaktadır. Amortismanın süresinin hesaplaması yatırımın bugün sahip olduğu değer ve aylık kira gelirine bölünmesiyle bulunmaktadır. Ülkemizde amortisman süreleri 17 yıl olarak hesaplanmaktadır. Amortisman süresini ve değerini gayrimenkulün fiyatını belirlemektedir. Taşınmaz durumdaki malların fiyatını belirlemekte olan unsurlar ise; konum, bölges, büyüklük, yapı özellikleri, kolay kiralanabilirlik potansiyeline sahip olabilmesi, pozitif yönde gelişip gelişmeyeceği gibi faktörlerdir. Bütün bunlar fiyata ait yüksekliği belirleme işlemine yetmekte olan unsurlardır.
