Günlük hayatta karşımıza devamlı çıkan finansal terimlerden biri de faizdir. Ekonomik ve finansal açıdan büyük önem taşıyan bu kavram yatırımlarımız ve günlük parasal işlemlerimiz için de önemli yer ediniyor. Peki faiz nedir? Faiz nasıl belirlenir ve türleri nelerdir? Bu yazımızda faizle ilgili bilmeniz gereken detayları derledik.
Faiz, borç olarak verilen paranın fiyatına denmektedir. Daha sonra geri ödenmek üzere verilen paranın yani borcun geri ödenmesi sırasında ödünç alma kirasının da ödenmesidir. Özetle paranın kirası olarak düşünülebilir. Borcun miktarına ve ödenme süresine göre piyasada faiz oranı değişkenlik göstermektedir.
Faiz uygulamasıyla finansal desteğe ihtiyaç kişi daha sonra ödemek kaydıyla ihtiyaç duyduğu miktarı veya hizmeti temin etmiş olur. Tasarruf sahibi ise tasarrufunu ihtiyaç duyan kişiye fon olarak sunup bundan kullanım bedeli sağlar.
Faiz Çeşitleri
Uygulanan faiz miktarı mevcut borcun yapısına ve vadesine bağlı olarak değişmektedir. Birçok faiz türü bulunmaktadır. Bankalar ve devlet kurumları aracığıyla gerçekleştirilen faiz çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
- Banka faizleri
- Gösterge faizi
- Kredi faizi
- Mevduat faizi
- Tahvil ve bono faizi
- Devlet faizi
Faiz Neye Göre Belirlenir?
Geleneksel bankacılık sisteminin en önemli ögesi olan faiz ekonominin tüm alanlarında önemli rol oynamaktadır. Faiz neye göre belirlenir sorusunun birçok yanıtı olduğunu söyleyebiliriz. Faiz oranları pek çok kritere ve faktöre göre belirlenmektedir. Banka ve devlet kurumlarının gerçekleştirdiği faiz çeşidi, faize konu olacak paranın miktarı ve ödeme yapılması gereken süre bu konuda etkin rol oynamaktadır.
Ülkenin uluslararası finansal durumu da sürecin şekillenmesinde etkili olduğu için ithalat ve ihracat gibi dış ticaret faaliyetleri faizi etkiler. Bu etkileşim çift yönlüdür. Faizin düşük veya yüksek olması ülkeye giren döviz miktarını etkiler. Faizin yüksek olması durumunda ülkeye sıcak para girişi olacağından bu durum kur üzerinde etki gösterir.
Negatif Faiz Nedir?
Negatif faiz, Merkez Bankalarının bankalara uygulamış olduğu faize verilen isimdir. Yani uygulanan faizlerin negatif doğrultuda düşürülmesini ifade eder.
Negatif faiz doğrultusunda bankalar Merkez Bankasına yatırdıkları paradan faiz almazlar, Merkez Bankasına faiz ödemesi yaparlar.
Bileşik Faiz Nedir?
Faiz hesaplamada karşımıza çıkan terimlerden biri de bileşik faizdir. Bileşik faiz, anapara tutarına eklenmiş faiz miktarına sonraki dönemlerde ilave faiz konarak yeni tutar üzerinden hesaplama yapılmasıdır. Bileşik faiz ile ilk vade döneminden sonra anaparaya eklenen faize de faiz ödenir.
Türk hukuk sisteminde bileşik faiz yasal olmasa da bazı istisnai durumlarda bileşik faiz uygulanmaktadır. 3 aylık dönem uygulaması ve ticari işlem özelliğindeki sözleşmelerin varlığı koşullarında bileşik faiz işlenebilmektedir.
Reel Faiz Nedir?
Reel faiz, faiz hesaplamalarında sıklıkla kullanılır. Gerçek faiz olarak da adlandırılan reel faiz, enflasyondan arındırılmış faiz tutarını ifade eder. Enflasyon oranıyla birlikte hesaplanan nominal faiz oranının zıttıdır. Nominal faiz tutarından enflasyon çıkarılarak reel faiz elde edilir.
