Temerrüt, borçlu her hangi bir nedene bağlı olmadan, borçlarını ödeme konusunda zorluk çıkarma ya da direnme ya da borçlarını ödememesi demektir. Temerrüt: hukuka aykırı olan ve borçlunun borç ödeme zaman geldiği halde borçlarını ödemeye yanaşmaması anlamına gelmektedir. Taahhütlerin gereklerine göre borçlunun veya daha önceden ödeme zamanı belirlenmiş olan borçluların, ödeme zamanı olmasına rağmen ödeme yapmamasına bağlı olarak faize düşmesi anlamına gelir.
Temerrüt Nedir?
Temerrüt, borçlunun her hangi bir sebebe bağlı olmadan borçlarını ödeme konusunda zorluk çıkarmak anlamına gelmektedir. Borçlu bireyin borçlarını hukuka aykırı olacak şekilde ödeme yapma noktasında yerine getirmemesi olarak nitelendirilmektedir. Yani borçlu olan birey ya da bireyler, alacaklılara olan borçlarını, zamanında ödeme yapmaması demektir.
Temerrüte Düşmek Ne Demektir?
Temerrüte düşmek, borçlunun borcunu ödeyemeyecek duruma düşmesi ya da borçlunun iflas etmesi demek anlamına gelmemektedir. Temerrüte düşmek, borcunu zamanında ödememek anlamına gelir. Borçlu olan kişini borçlarını ödememesi durumunda alacaklı temerrüdü ve borçlunun temerrüdü olarak iki türü vardır. Borcu olan taraf, borçlarını ödememesi, zamanında ödeme yapmaması neticesinde temerrüte düşmektedir. Ayrıca alacaklı olan taraflarda söz konusu olan borcun ödenmemesi durumunda ya da yapılması gereken ödemeyi ifa etmemesi ile temerrüte düşmüş olacaktır. Borçlu ve alacaklının yükümlülüklerini geç de olsa yerine getirmesi sonucunda temerrüt durumu sona erecektir.
Fakat temerrüt ödemeleri gecikmeye uğrayan ödemeler için temerrüt faizi uygulanacaktır. Yani temerrüte düşme tarih ile ödeme yapılan tarih arasında uygulanacak olan faize ”geçmiş günler faizi” olarak işleme alınır ve temerrüt faizi uygulanarak borçludan ödeme talep edilir.
Temerrüt faiz oranı, borçların türlerine değişik oranlarda belirlemesi yapılarak, ilgili sözleşmelerde ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. 6098 sayılı Tütk Borçlar Kanunu’nda yer alan borçlu olan kişinin temerrüdüne bağlı olan düzenlemeler ”Borçlunun Temerrüdü” konusu içerisinde 117 ile 126’ncı maddeleri gereğince düzenlemesi gerçekleşmiştir. Temerrüt, borçlu temerrütü ile alacaklı temerrütü olarak iki şekilde incelenmektedir.
Borçlu Temerütü Ne Demektir?
Borçlu temerrütü, borçlu olan kişinin borcunu ödemede gecikmesi anlamına gelir. Borçlu temerrüdü yalnızca sözleşmelere bağlı olan borçlanma anlamına gelmemektedir. Ayrıca borçlu temerrütü, nedensiz zenginleşmeye bağlı olarak, borç ilişkilerinin uygulanması anlamına da gelmektedir. Farklı anlamda bakıldığı zaman borçlu temerrüdü, yalnızca borçlar sözleşmesinden kaynaklanan ilişkilerden ziyade, eşya hukuku, miras hukuku ile aile hukuku gibi hukuk uygulama alanları da bulunmaktadır. Ayrıca kamu hukukundan kaynaklı ilişkilerde, özel bir düzenleme olmaması durumunda, borçlunun temerrüdüne dair yükümlülükleri uygulanabilmesi muhtemeldir.
Borçlu temerrütü’nün şartları şu şekildedir.
- Vadesi gelen bir borcun, alacaklı tarafından ihtar çekilerek borcunu talep etmesi anlamına gelir.
- Borcu ödeme konusunda imkansız olmayışı ile, borçluda ödeme konusunda kusurlu olması aranmaktadır.
- Alacak ve borçlu olan taraflar, kendi aralarında, borç ödeme gününü belirlemiş ise ya da borçlu durumunu alacaklı tarafa bildirmesi ve ödeme süresini alacaklıya bilmesi durumunda, borçlu temerrütü için ihtar çekilmesine gerek yoktur. Borçlunun temerrüte düşmesine bağlı olarak, alacaklıya üç türlü seçim hakkı doğmaktadır.
- Alacaklı olan kişinin aynı gün içerisinde alacağını ve gecikmeye bağlı tazminatını istemeye hak kazanır.
- Borçlu olan kişiye üçüncü kişinin borçlarını ve zararlarını ödemesini talep edebilir.
- Mefi zararları ile beraber borçlu ile ilgili alacakları konusunda sözleşmeden dönme hakkını kullanmayı isteyebilir.
Alacaklı Temerrütü Ne Demektir?
Alacaklı temerrütü, yapma ya da verme edimine bağlı olarak, kendisine tavsiye edilen alacaklıyı haklı bir sebebi yokken kabul etmemesi veya borçlunun borcunu ödemek için başvurduğu halde, yapması gereken fiili hazırlıkları yerine getirmemesi olarak tanımlanmaktadır. Alacaklı temerrütü şartları genel olarak, Türk Borçlar Kanunu’nun 106. maddesine göre hükme bağlanmıştır.
Alacaklı temerrütünü şartları şu şekildedir.
- Borçlunun borç ödemelerini edimi gereği yerine getirdiği halde, alacaklının alacak konusundaki ifasını her hangi bir haklı sebep olmadan yerine getirmemesi demektir.
- Alacaklı temerrüttü, borçlunun borç durumunu sonlandırmayacaktır. Borçlu ancak borcunu ödeyerek teslim ettiği veya sözleşmenin fesh edilmesiyle borç sona erecektir.
- Haklı sebebe bağlı olmadan ifanın kabul edilmemesi ve reddedilmesi durumlarında uygulanır. Alacaklı temerrüdü gerçekleşebilmesi için bazı şartların oluşması gerekmektedir. Bu şartlar ifanın gerçekleşebilmesi ile haksız bir sebebe bağlı olarak ifanı reddedilmesidir. Vadesi henüz gelmeyen borçlarda temerrüt borcu oluşmamaktadır.
