Dünyanın varlığı boyunca birçok medeniyet çeşitli zaman kavramları kullanmıştır. Türkler tarafından kullanılan 12 hayvanlı Türk takvimi de bu zaman kavramlarından birisidir. Güneş yılının esas alındığı 12 hayvanlı Türk takviminde her yıl bir hayvan ismi ile belirlenmiştir. Takvimde 12 hayvan bulunmaktadır. 12 yılda bir aynı hayvan türüne geri dönen takvimde yıl özellikleri hangi hayvana denk geliyor ise o hayvanın özellikleri görülür.
Astrolojide olduğu gibi insanların doğdukları yıllara göre karakterlerinin şekil aldığına da inanılmaktadır. Aynı zamanda, 12 hayvanlı Türk takviminde şaman inancını da görebiliyoruz. 12 hayvanlı Türk takvimini zamanında çok sayıda Türk devleti kullanmıştır. Yakın zamanda bile 12 hayvanlı Türk takvimini kullanan Türk devletleri bulunmaktadır.
12 Hayvanlı Türk takvimi üzerinde birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar neticesinde yıl ve hayvanlar üzerinde benzerlikler görülmüştür. 12 hayvanlı Türk takviminde bulunan yıl isimleri ise şöyledir:
- Sıçgan
- Ud
- Bars
- Tavışgan
- Lu
- Yılan
- Yond
- Koy
- Biçin
- Taguk
- İt
- Tonguz
12 Hayvanlı Türk Takvimi Nasıl Hesaplanır?
12 hayvanlı Türk takviminde hesaplama işlemini gerçekleştirmek için çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Marifatname eserinde bu hesaplama işlemi için bulunulan yılın rumisinin alınması ve o yıldan üç çıkarılıp on ikiye bölünmesi söylenmektedir. Daha sonra ise sıçandan başlayarak yıllar sırası ile sayılır ve hangi hayvanda biterse bulunulan yılın o olduğu görülür. 12 hayvanlı Türk takvimin için bir başka hesaplama yöntemi ise Biruni tarafından belirlenmiştir. Biruni’nin belirttiği yöntemde herhangi bir yıl alınıp üzerinde 9 eklenir. Daha sonra sayı 12’ye bölünür ve kalan sıçandan başlayarak dağıtılır. Denk düşülen hayvan ise sonuç olarak çıkar.
12 Hayvanlı Türk Takvimi Özellikleri
12 hayvanlı Türk takvimi özellikleri arasında en göze çarpan yılbaşının bahar ayı kabul edilmesidir. Türkler yılbaşını bahar ayı olarak kabul etmesinin nedeni ise Türklerin Ergenekon’dan çıkışının temsil etmesidir. Bu tarih ise 21-22 Mart Nevruz günüdür. Buna ek olarak yılbaşının Şubat ayı olduğu da söylenmektedir.
12 hayvanlı Türk takvimi özelliklerinden birisi de takvimin temelinde Güneş’in olmasıdır. Günler ise modern takvimlerdeki gibi gece başlar. Takvimde bir yıl 12 ay olmaktadır. Bu da Ay’ın şekillerine göre belirlenmiştir. Takvimde bulunan ilginç özelliklerden birisi de bir günün 12 parçaya bölünmesidir. Bu parçalara ise çağ adı verilmektedir. Her bir çağ 2 saate denk düşmektedir. 8 keh bir çağ oluşturur. 1 keh ise 15 dakikaya denk gelmektedir. Her 12 yıllık döngüye ise müçel adı verilir.
Kırgızlarda takvimler ile uğraşan kişilere Sanakçı veya İsepçi adı verilir. Takvimler ile uğraşan Sanakçı ve İsepçiler, gök hareketlerine ve olaylarına bakarak hesaplamalar yaparlar. Aynı zamanda, bazı boylarda aynı hayvan yılına sahip olan kişilerin evlenmelerinin yasak olduğu söylenir.
