Kabotaj, bir devletin kendi limanlarına deniz ticaretinde tanıdığı ayrıcalıklar bütünüdür. Bu ayrıcalıktan yalnızca vatandaşlarının yararlanması, ülke ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Bu sebeple devletler yabancı bandıralı gemilere kabotaj yasağı koymayı tercih ederler. Bazı uluslararası sözleşmelerde de devletlerin kabotaj yasağı getirmelerinin yetkisi üzerine maddeler bulunur.
- Osmanlı Devleti’nin kapitülasyonlar dâhilinde yabancı ülke gemilerine tanıdığı kabotaj ayrıcalığı, Lozan Barış Antlaşması’yla 1923 yılında kaldırılmıştır.
- Kabotaj ayrıcalığının kaldırılması 20 Nisan 1926 tarihinde kabul edilmiştir.
- Kabotaj Kanunu ise aynı yıl, 1 Temmuz 1926’da yürürlüğe girmiştir.
Kabotaj Kanunu’na göre akarsularda, göllerde, Marmara denizi ile boğazlarda, bütün kara sularında ve bunlar içinde kalan körfez, liman, koy ve benzeri yerlerde, makine, yelken ve kürekle hareket eden araçları bulundurma; bunlarla mal ve yolcu taşıma hakkı yalnızca Türk vatandaşlarına verildi. Ayrıca; dalgıçlık, kılavuzluk, kaptanlık, tayfalık vb. mesleklerin yine Türk vatandaşları tarafından yerine getirilebileceği belirlendi. Yabancı ülkelerin gemilerinin yalnızca Türk limanlarıyla yabancı ülkelerin limanları arasında yük ve yolcu taşıyabileceği de kabul edilmiş oldu.
Kabotaj Hakkı Nedir?
Kabotaj hakkı, denize kıyısı olan devletlerin denizcilik sektörlerini koruma amacıyla geliştirdikleri işleyişe verilen isimdir. Kabotaj hakkı üzerindeki düzenlemeler, ulusal açıdan denizcilik sektörünü dış rekabete karşı korumayı amaçlar. Aynı zamanda ülke içinde deniz taşımacılığı altyapısını güvence altına almayı amaçlamaktadır. 16 Nisan 1926 tarihli ve 815 sayılı Türkiye Sahillerinde Nakliyatı Bahriye (Kabotaj) ve Limanlarla Kara Suları Dahilinde İcrayı San’at ve Ticaret Hakkında Kanunu’nun kabulü ile kabotaj hakkı, Türk vatandaşı olan kişilere tanındı. Kabotaj Kanunu dışında kabotaj hakkına dair hükümleri içeren pek çok kanun ve alt seviyede yer alan düzenleyici işlem bulunmaktadır. Bu mevzuatlar ile kanunun uygulanmasına açıklık getirilmekte ya da kabotaj hakkına dair istisnalar belirtilmektedir.
Kabotaj Bayramı Neden Önemlidir?
I. Dünya Savaş’ının ardından ülkenin yeniden ayağa kalkması gerekiyordu. Bu gereksinimden yola çıkarak Atatürk, yeni ekonomik kararlar alınması gerektiğine kanaat getirdi. 4 Mart 1923 tarihinde İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi toplandı. 20 Nisan 1926’da Kabotaj Kanunu kabul edildi, 1 Temmuz 1926’da kanunun yürürlüğe girmesiyle Türk limanları hürriyetine erişti.
Kabotaj Kanunu’nun bir hükmünde, “Türkiye limanları ve sahilleri arasında yük ve yolcu taşınması ile kılavuzluk ve römorkaj hizmetleri, Türk vatandaşları ve Türk bayrağı taşıyan gemilerce yapılır.” denmektedir.
Bu yasaya göre Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin tüm karasuları ve limanları arasındaki deniz ticareti, yolcu taşımacılığı, dalgıçlık, rehberlik, kaptanlık, tayfalık ve benzeri eylem ve mesleklerin tümü yeni Türk Devleti’nin yönetimine verildi. Bu kanun sayesinde Türk vatandaşları kendi limanlarında, Marmara Denizi ve boğazlarda tam bağımsızlığını elde etmiş oldu. Yabancı devletlerin gemilerinin, sadece Türk ve yabancı devletlerin limanları arasında faaliyet gösterebilecekleri belirtildi. Böylelikle Cumhuriyet tarihinde ekonomimizdeki ilk bağımsızlık kazanılmış oldu.
