Trafik ışıkları uygulaması ilk olarak demiryollarının trenleri kontrollerini sağlamak adına uygulamaya geçirdikleri sinyallerin örnek alınması neticesinde başlamıştır. Demiryolları idaresi kırmızı ‘dur’ rengi olarak belirlediği için bu renk sonrasında da bu ve benzeri anlamlarda kullanılmaya devam etmiştir. Kırmızı yüzyıllar boyunca tehlikeli durumların sembolü haline gelmiştir. Bununla birlikte demiryollarının ilk defa etkili olduğu 1830’larda ‘uyarı’ ışığının rengi yeşil, ‘geç’ ışığının rengi ise beyaz olarak kabul edilmekteydi.
Doğal olarak beyaz renk bir zamanın ardından sorun teşkil etmeye başladı. ‘Geç’ sinyali olarak kullanılan beyaz renk beyaz renkli olan sokak lambalarıyla ayırt edilememekteydi. İşin daha vahim boyutunda ise ‘dur’ işareti olarak kullanılan kırmızı mercekler düştüklerinde beyaz rengini almakta ve ‘geç’ sinyali olarak algılanıp trafik kazalarına sebebiyet verebilmekteydiler. Yaşanan bu olayların ardından demiryolcular kırmızının ‘dur’, sarının ‘uyarı’ ve yeşilin de ‘geç’ rengi olarak kullanılmasına karar verdiler. Sarının en çok göz alan renk olması da dikkate alındığında makinistler sinyal olması gereken yerde beyaz ışıkla karşılaştıklarında yanlış giden bir şeyler olduğunu anlamakta ve buna göre tedbirlerini almaktaydılar.
Trafik Işıklarının Tarihi
Karayollarında ise yollarda yalnızca at arabalarının olduğu vakitlerde dahi dünyadaki büyük şehirlerde trafik büyük bir problem olmaktaydı. Sorun otomobillerden eski olduğu için çözüm de otomobillerden önce bulundu ve ilk trafik lambası 1868 senesinde İngiltere’nin başkentinde kullanıldı. Gazla yakılıp bir eksenin çevresinde döndürülen yeşil ve kırmızı lambalar bir senenin ardından kendilerini çevirmekle görevli olan memuru da yaralayarak patlamalarının sonrasında uygulamadan kaldırıldılar.
Otomobillerin yaygınlaşması ve büyük şehirlerde yoğun olarak dolaşmalarıyla beraber trafik sorunu işinden çıkılmaz bir hal aldı. Başka başka şehirlerde farklı farklı uygulamalara gidildi. Demiryollarındaki uygulama denendi denenmesine ama demiryollarında paralel iki hat bulunmaktaydı. Dolayısıyla bu sistem iki yolun birleştiği kavşaklarda pek bir işe yaramamaktaydı.
Trafik Işıklarını Kim Buldu?
En sonunda neredeyse bugünküler gibi olan ilk elektrikli otomatik trafik lambası ilkokul mezunu biri tarafından geliştirildi. Bu kişi Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Clevand şehrinde otomobil sahibi ilk siyahi olan Garrett Morgan’dan başkası değildi. Garrett Morgan 1914 yılında ilk denemelerine başladığı elektrikli otomatik trafik lambasının patentini 1923’te nihayet aldı. Hem o zamanlar hem de günümüz ve sonrası için çok önemli bir araç geliştiren Garrett Morgan yaşamını yitirmeden kısa bir süre evvel 1963 senesinde patentini tam 40 bin dolar bedel karşılığında General Electric şirketine sattı.
Garrett Morgan’ın elektrikli otomatik trafik lambaları da demiryollarınınkine benzer olarak bir “T” üstünde yeşil ve kırmızı olmak üzere iki lamba şeklindeydi. Çok uzun bir süre geçmeden bu lambaya uyarı anlamına gelen sarı lamba da eklendi ve elektrikli otomatik trafik lambaları dünyanın neredeyse tamamına büyük bir hızla yayıldı. Aradan yüz yıldan fazla geçmesine karşın sarı rengin anlamı değişmemiştir ve hala ‘uyarı’ anlamına gelmektedir. Ancak ülkemiz sürücüleri ne yazık ki bunu ‘geç’ işareti olarak algılamayı tercih etmektedirler.
Şüphesiz ki nüfusun neredeyse kontrol edilemeyen bir şekilde arttığı, her hanede bir otomobilin bulunduğu, kitlelerin ülkenin dört bir yanına yayılmak yerine belli başlı metropollere yığıldığı bir ortamda bugün trafik ışıkları bizim için Garrett Morgan’ın zamanına göre kat kat daha önemlidir. Mümkün olduğu kadar kurallara uyar ve kırmızıda durur, sarıda uyarıyı alır ve yeşil ışık yandığında geçersek hem diğer otomobillerle çarpışma hem de bir yayaya çarpma ihtimalimizi en aza indiririz. Trafiksiz, açık yollarda kazasız belasız keyifli sürüşler temenni ederiz.
